10 i 11 grudnia br. w Collegium Maius toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika odbywała się międzynarodowa konferencja pt. „Święte księgi żydów, chrześcijan i muzułmanów w słowiańskim kręgu kulturowym”. Dedykowana była profesorowi Czesławowi Łapiczowi, znakomitemu językoznawcy, slawiście, ojcu kitabistyki, który obchodził 70. rocznicę urodzin i 47-lecie pracy naukowej. Uczestniczyli w niej naukowcy z Polski, Litwy, Białorusi i Wielkiej Brytanii, m.in. prof. dr hab. Marek M. Dziekan, prof. dr hab. Henryk Jankowski, prof. dr hab. Sergejus Temčinas, prof. dr hab. Andrzej Zakrzewski, doc. dr Galina Miškinienė, doc. dr Michaił Terełka, dr hab. Izabela Kończak i dr Shirin Akiner.
Jako że przyjacielskie i zawodowe kontakty Jubilata od bardzo wielu już lat łączą się z tatarską społecznością, zatem nie zabrakło w Toruniu również Tatarów. Przyjechali m.in.: Mufti Rzeczypospolitej Polskiej Tomasz Miśkiewicz, dr Artur Konopacki (wystąpił z wykładem naukowym o rękopiśmiennictwie religijnym Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego), Adam Murad Murman, Musa Czachorowski oraz Dżenneta i Mirosław Bogdanowiczowie z „Tatarskiej Jurty”, którzy zapewnili przepyszne tatarskie potrawy. Anna i Krzysztof Mucharscy zjawili się wraz z Emilią i Selimem.
Otwarcia konferencji i powitania przybyłych dokonała dr hab. Joanna Kulwicka-Kamińska, kierownik Centrum Badań Kitabistycznych UMK. Przedstawiła również sylwetkę Jubilata, jego drogę naukową i osiągnięcia zawodowe. Warto zatem przypomnieć, że profesor Czesław Łapicz specjalizuje się w badaniach rękopiśmiennych tekstów Tatarów – muzułmanów Wielkiego Księstwa Litewskiego, przede wszystkim kitabów oraz tefsirów. Efektem jego działań jest wyodrębnienie się oryginalnej gałęzi filologicznej – kitabistyki. Były później wystąpienia przedstawicieli władz Uniwersytetu oraz przemówienia gości honorowych. Michał Zaleski, Prezydent Torunia, wręczając Profesorowi list gratulacyjny i statuetkę Szklanego Anioła, stwierdził m.in. „W takiej chwili, jak dzisiejszy jubileusz, reprezentanci świata nauki, ale także mieszkańcy Torunia mają okazję spojrzeć i docenić długoletnią obecność Pana Profesora w życiu akademickim i społecznym Torunia”.
Mufti RP Tomasz Miśkiewicz przekazał Jubilatowi serdeczne życzenia wszelkiej pomyślności oraz grawerton z pamiątkową dedykacją od tatarskiej społeczności muzułmańskiej. „Drogi Panie Profesorze, od półwiecza kroczy Pan wytrwale drogą wiedzy, zdobywając ją i przekazując innym. My, polscy Tatarzy-muzułmanie, doceniamy Pański wysiłek i dziękujemy za wszystko” – powiedział przy tym. W imieniu redakcji „Rocznika Tatarów Polskich”, którego tegoroczny numer zadedykowany był profesorowi Łapiczowi, wyrazy szacunku i życzenia złożył Musa Czachorowski. Adam Murad Murman przywiózł natomiast z Gdańska film z pozdrowieniami od Macieja Musy Konopackiego, wieloletniego przyjaciela Profesora, któremu stan zdrowia uniemożliwił obecność w Toruniu.
Po wszystkich zaś oficjalnych i mniej oficjalnych wystąpieniach nadszedł czas na niespodziankę: specjalnie dla wzruszonego Jubilata zatańczyli i zaśpiewali Emilia oraz Selim Mucharscy z Tatarskiego Zespołu Dziecięco-Młodzieżowego „Buńczuk”! Najpierw był znany krymskotatarski taniec w parach – hajtarma (haytarma), potem solowy występ Emilki w narodowym tańcu – tim tym (tim tım), natomiast na zakończenie „buńczukowi” artyści wykonali piosenkę kalenin tubunde (qaleniñ tübünde). Oklaski trwały długo, słowa uznania jeszcze dłużej, niestety, wypełniony program konferencji nie przewidywał bisów. Po krótkiej przerwie rozpoczęły się obrady plenarne.
W pierwszym dniu wystąpili m.in. prof. dr hab. Bogdan Walczak z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, który przedstawił uwagi wstępne o świętych księgach wielkich religii monoteistycznych w kulturze słowiańskiej, ks. prof. dr hab. Waldemar Chrostowski z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie omówił przekłady Biblii na język białoruski, prof. dr hab. Andrzej Zakrzewski, reprezentujący Uniwersytet Warszawski, wyraził „Przekonanie o szlachectwie Tatarów litewskich”, a dr Marzena Godzińska, również z Uniwersytetu Warszawskiego, rozważała „Czy alewici tureccy posiadają swoje święte księgi”. Po obiedzie toczyły się dalsze wykłady. Prof. dr hab. Marek M. Dziekan (Uniwersytet Łódzki) zajął się ortografią arabskiego tekstu Koranu w tefsirze Jozefowicza, wystąpienie dr hab. Izabeli Kończak, również z Uniwersytetu Łódzkiego, dotyczyło wykonanego przez Teodora Szumowskiego przekładu Koranu na język rosyjski, dr Grzegorz Czerwiński (Uniwersytet w Białymstoku) zaprezentował „Wiersze Stanisława Kryczyńskiego, czyli początek współczesnej poezji polskich Tatarów”, zaś Musa Czachorowski mówił o inspiracjach i aspiracjach poezji tatarskiej w Polsce. I tak toczyła się konferencja do późnego wieczora, by rozpocząć się znowu dnia następnego.
Kolejne wykłady spotkały się z równie dużym zainteresowaniem uczestników. Temat dr hab. Agaty Skowron-Nalborczyk z Uniwersytetu Warszawskiego brzmiał „Egzegeza koraniczna z perspektywy kobiecej – sposób na muzułmański feminizm?”, prof. dr hab. Henryk Jankowski (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu) przybliżył „Tureckie teksty w kitabie Mustafy Szahidewicza”, prof. dr hab. Swietłana Czerwonnaja z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu opowiedziała o problemach badań muhirów litewskich i szamaiłów Tatarów kazańskich. Wystąpienie dr hab. Joanny Kulwickiej-Kamińskiej (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) dotyczyło analizy tekstologiczno-filologicznej chamaiłu ze zbiorów Muzeum Historycznego w Białymstoku, a dr Michał Łyszczarz, pracownik naukowy Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, omówił „Znaczenie piśmiennictwa religijnego we współczesnym życiu polskich Tatarów”.
To tylko niektóre tematy przedstawione na ogromnie interesującej konferencji w Toruniu. Świetnie przygotowana i prowadzona, skupiła wybitnych specjalistów, którzy zaprezentowali efekty swoich wieloletnich nieraz badań. Słowa uznania należą się dr hab. Joannie Kulwickiej-Kamińskiej, odpowiedzialnej za organizację przedsięwzięcia. Konferencja wykazała m.in. celowość oraz korzyść prowadzenia międzyśrodowiskowych i interdyscyplinarnych przedsięwzięć naukowych z udziałem badaczy polskich i zagranicznych, jak właśnie w Projekcie „Tefsir”, zainicjowanym przez profesora Czesława Łapicza.
Musa Czachorowski
Galeria:
